BAZA ZNANJA
|
Kurs: Ekonomika i organizacija poslovanja Materijali vezani uz ovu lekciju: - Test troškovi poslovanja - Troškovi poslovanja (PDF dokument) Ulaganje u reprodukciju i trošenje elemenata proizvodnje
Trošenje elemenata proizvodnjeTrošenje elemenata proizvodnje odvija se tako što radna snaga uz pomoć sredstava za rad deluje na materijal radi dobijanja novog proizvoda. Trošenje se ispoljava kao:
Naturalni i novčani vid trošenjaTrošenje elemenata proizvodnje ispoljava se u dva vida:
UtrošciUtrošci su količine elemenata proizvodnje koji se troše u procesu reprodukcije.Kao bitno svojstvo utrošaka, količina utrošenih elemenata proizvodnje zavisi od intenziteta trošenja i vremena trošenja. Intenzitet trošenja predstavlja količinu utrošaka elemenata proizvodnje u jedinici vremena. Utrošci elemenata proizvodnje razlikuju se po:
Za pojam utroška nije bitno da li oni nastaju na radnim mestima na kojima se proizvode novi proizvodi (tehnološka radna mesta ili radna mesta izrade), ili nastaju na drugim radnim mestima (netehnološka – režijska radna mesta). Utrošci elemenata proizvodnje uslovljeni su:
Tehnički faktori trošenjaTehnički faktori trošenja su oni tehnički elementi na kojima se zasniva tekuća proizvodnja i koji na proizvodnju utiču direkno ili indirektno.Najznačajnije grupe tehničkih faktora su:
Organizacioni faktori trošenjaOrganizacioni faktori su određena dejstva radnika i kolektiva preduzeća na proces reprodukcije. Dejstvo organizacionih faktora na utroške elemenata proizvodnje ispoljava se u određenim slabostima na polju iskorišćavanja tehničkih uslova privređivanja. Pod njihovim uticajem stvarni utrošci elemenata proizvodnje povećavaju se u odnosu na neophodne utroške za proizvodnju određenog proizvoda.Drugi vid trošenja elemenata proizvodnje je novčani vid. Izražavanjem trošenja elemenata proizvodnje u novčanom vidu dobijaju se troškovi. Troškovi predstavljaju novčani izraz utrošaka. Da bi postojali troškovi neophodno je da do trošenja dolazi u procesu reprodukcije, odnosno samo ona trošenja koja nastaju u proizvodnji ili prometu imaju karakter troška. Utrošci elemenata proizvodnjePrema elementima proizvodnje koji se troše, utrošci se dele na:
Utrošci materijalaUtrošci materijala su količine upotrebnih vrednosti materijala utrošene u proizvodnji. Osnovna karakteristika trošenja materijala u procesu proizvodnje je postepeno unošenje materijala u proces proizvodnje i njegova jednokratna upotreba u tom procesu.U zavisnosti od faktora koji uslovljavaju trošenje, utrošci materijala se dele na:
Standardni utrošci materijala nastaju pod delovanjem tehničkih faktora. Oni predstavljaju izraz maksimalne racionalnosti trošenja. Standardni utrošci materijala predstavljaju stvarno utrošene količine materijala u procesu proizvodnje. Oni su veći od standardnih utrošaka za iznos utrošaka nastalih pod uticajem organizacionih faktora. Osnovni pojavni oblici organizaciono uslovljenih utrošaka materijala su:
Škart, kalo i rastur materijalaŠkart materijala nastaje usled nabavke pogrešnog materijala, grešaka u konstrukciji proizvoda, pogrešno izvedenog procesa rada, primena neadekvatnih sredstava za rad...Kalo materijala predstavlja gubljenje određenih karakteristika materijala (mase, upotrebne vrednosti, itd.). Nastaje usled nepoštovanja režima uskladištenja i manipulacije materijalom (temperatura, vlaga, rukovanje materijalom, itd.). Rastur materijala nastaje usled prekomernog, neracionalnog trošenja materijala. Nastaje i usled organizacionih slabosti i iskazuje se u nemogućnosti kontrole trošenja omogućavajući rastur i rasipanje materijala. MaterijalSa stanovišta uloge u procesu reprodukcije razlikuju se sledeće grupe materijala:
Osnovni i pomoćni materijalOsnovni materijal služi za izradu gotovog proizvoda. Na trošenje osnovnog materijala utiču:
Pri izradi proizvoda pored osnovnog materijala troši se i određena količina pomoćnog materijala. Ovaj materijal ulazi u sastav proizvoda ili potpomaže odvijanje tehnološkog procesa i tako omogućava dobijanje novog proizvoda. Režijski utrošciRežijski utrošci materijala nastaju trošenjem materijala na pripremno – završnim radnim mestima odnosno na poslovima:
Zajedničko svim režijskim utrošcima materijala je da ne ulaze u suspstancu novog proizvoda. Utrošci sredstava za radUtrošci sredstava za rad su pretpostavljeni iznosi fizičke istrošenosti sredstava za rad.Osnovna karakteristika trošenja sredstava za rad je jednokratno unošenje u proces proizvodnje i višekratna upotrebljivost u tom procesu. Osnovni oblici stvarnog trošenja sredstava za rad su:
Utrošci radne snageRadna snaga je skup fizičkih i umnih sposobnosti čoveka da radi. Intenzitet trošenja radne snage izražava se količinom radne snage koja se troši u jedinici vremena. Standardni intenzitet je onaj intenzitet koji obezbeđuje minimalne utroške rada po jedinici proizvoda.
|