BAZA ZNANJA

Kurs: Ekonomika i organizacija poslovanja

Modul: Sredstva i izvori sredstava preduzeća

Autor: Goran Mitić

Naziv jedinice: Amortizacija i revalorizacija vrednosti sredstava

Amortizacija

Pri upotrebi osnovnih sredstava na proizvod se prenosi njihova vrednost, pri čemu ona zadržavaju svoj oblik. Zbog toga se tokom godine vrši smanjenje ili otpisivanje njihove vrednosti.

Amortizacija je postupak kojim se prema utvrđenim pravilima i kriterijumima obračunava i nadoknađuje prenesana ili umanjena vrednost osnovnih sredstava u skladu sa njihovim fizičkim trošenjem. Za vrednost obračunate amortizacije treba ispraviti prvobitnu nabavnu vrednost osnovnih sredstava, kako bi se sačuvao integritet vrednosti osnovnih sredstava. Iznos za koji se smanjuje vrednost osnovnih sredstava za jednu godinu naziva se godišnji otpis osnovnih sredstava.

Pošto u preduzećima postoje različita i raznovrsna osnovna sredstva sa različitim vekom trajanja, ona samim tim, imaju i različitu stopu amortizacije, pa se na početku godine sastavlja predračun amortizacije čime se dobijaju iznosi amortizacije koji se tokom godina obračunavaju (knjiže).

Akumulirani dobici i amortizacija

Preduzeće koje raste i razvija se ne može da raspodeljuje ukupan neto dobitak, ostvaren poslovanjem, akcionarima. Jedan deo neto dobitka koji preduzeće zadržava za poslovanje, odnosno akumulira kao interni izvor finansiranja, u bilansu stanja se posebno iskazuje kao akumulirani dobitak. Akcijski kapital preduzeća periodično se povećava za visinu akumuliranog dobitka.

Izdvajanje za amortizaciju predstavlja povećanje raspoloživih novčanih sredstava za finansiranje novih ulaganja. Kao periodična naknada troškova koji se ostvaruje redovnim poslovanjem amortizacija predstavlja interni izvor finansiranja preduzeća.

Polazne osnove revalorizacije osnovnih sredstava i zaliha

U inflatornim uslovima dolazi, između ostalog, do narušavanja ispravnosti osnovnih finansijskih izveštaja (bilansa stanja i bilansa uspeha). Dolazi do nepodudaranja između monetarnog (novčanog) i stvarnog (realnog) u bilansu stanja kao posledica razlikovanja merne jedinice kojom se izražavaju sredstva i onoga čime ta sredstva treba da se izraze. U inflatornim uslovima, takođe, dolazi do precenjivanja periodičnog rezultata.

Vanknjigovodstveni postupci neutralisanja uticaja inflacije su postupci aktuelizacije odnosno revalorizacije. Postupak revalorizacije sredstava predstavlja konvertovanje odgovarajućih prošlih, istorijskih veličina (nabavnih vrednosti, cena koštanja i rashoda) na tekuće (u momentu bilansiranja) tržišne vrednosti dobara.

Koeficijent revalorizacije je sredstvo za sprovođenje postupka revalorizacije. To je indeks cena koji pokazuje odnos između nabavne vrednosti sredstava i njehove tekuće tržišne vrednosti. Kao koeficijent revalorizacije sredstava mogu se koristiti:

• opšti (generalni) indeks cena
• grupni indeksi cena
• pojedinačni indeks cena.

Revalorizacija realne aktive

Cilj revalorizacija realne aktive (osnovnih sredstava i zaliha) je utvrđivanje realne (tekuće) vrednosti osnovnih sredstava i zaliha u bilansu stanja. Postupkom revalorizacije osnovnih sredstava i zaliha, tj. njihovih nabavnih vrednosti je utvrđivanje realne (tekuće) vrednosti osnovnih sredstava i zaliha u bilansu stanja.

Postupkom revalorizacije osnovnih sredstava i zaliha nabavne vrednosti osnovnih sredstava i zaliha, koje potiču iz različitih monetarnih perioda se konvertuju na tekuću tržišnu vrednost.

Razlika između revalorizacione razlike kod nabavne vrednosti osnovnih sredstava i revalorizacione razlike kod otpisane vrednosti osnovnih sredstava predstavlja efekat revalorizacije osnovnih sredstava.

Veličina revalorizacionih razlika kod nabavne i otpisane vrednosti osnovnih sredstava, a time i veličina efekata revalorizacije osnovnih sredstava su u funkciji:

• intenziteta inflacije u posmatranom obračunskom periodu
• dužine veka trajanja osnovnih sredstava 
• stope porasta osnovnih sredstava u obračunskom periodu.

Visina revalorizacione razlike kod zaliha zavisi od:

• intenziteta inflacije u posmatranom obračunskom periodu
• brzine (vremena) obrta zaliha
• veličine ulaganja sredstava u zalihe 
• metode koje se koristi za obračun kretanja zaliha (FIFO metoda, LIFO metoda, itd.).

Revalorizacija rashoda

Cilj revalorizacija rashoda, tj. troškova amortizacije i troškova utrošenih (prodatih) zaliha (materijala, robe, gotovih proizvoda, nedovršene proizvodnje) je njihovo izraživanje ili konvertovanje u novčane jedinice iste kupovne moći kojim su izraženi i njima odgovarajući prihodi u bilansu uspeha. Drugim rečima, postupak revalorizacije troškova amortizacije i troškova utrošenih zaliha je sračunat na izjednačavanje novčanih jedinica različite kupovne moći.